2014 Dönem Sonu İşlemleri - Dönem Sonunda Yapılacak İşlemler

DÖNEM SONU İŞLEMLERİ VE KAPANIŞ KAYITLARINDA İNCE NOKTALAR
Dönem sonunda yapılacak işlemler, dönem sonu muhasebe kayıtları, yıl sonunda yapılacak olan muhasebe kayıtları
Diğer Konu Dönem Sonu Muhasebe Kayıtları

1-Kasa farklarının değerlemesi ve muhasebe kayıtları

2-Değersiz alacaklar

3-Şüpheli alacaklar

4-Alacak-borç senetleri reeskontu

5-Dönem sonu stok sayım farkları

6-Amortisman uygulamalarına ilişkin notlar

7-Vergi ve diğer yasal yükümlülükler karşılıkları:

8-Dönem sonu kapanış işlemleri

9-Maliyet hesaplarının gelir hesaplarına aktarımı

10-Gelir tablosu hesaplarının kapatılması

1 - Kasa farklarının değerlemesi ve muhasebe kayıtları

Kasa hesabı işletmelerin nakit varlığını gösteren hesaplardan biri olup, yasal defter kayıtları üzerinden, kasa hesabının borcu ile alacağı arasındaki fark "kasa mevcudunu" verir.

İşletmede, dönem içinde veya  yıl sonu sayımında kasa fazlalığı veya noksanı ortaya çıkmışsa ve bu tutarlar ilgili düzenleyici hesaplara alınmışsa, ilgili fark hesaplarının dönem sonunda kapatılması gerekir.

Kasa sayım noksanı

Fiili kasa mevcudu, kaydi mevcuttan az ise kasa noksanı söz konusudur. Kasa noksanının, GVK da yeralan "....sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunmaz." hükmüne göre dönem kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.

Kasa noksanlığı halinde, gerekli düzeltici muhasebe kayıtlarında kullanılan hesap "197-Sayım ve Tesellüm Noksanları"dır. Anılan hesap geçici bir hesap olup, kapatılması gerekir. İşleyişi ise şu şekildedir:

_____________________31.12.2014 _______________

197      Sayım ve Tesellüm Noksanları Hs XX

                            100      Kasa Hs.                XX

_____________________ / ________________________

-           Kasa noksanlığının nedeni kasa sorumlusu ise;

_____________________31.12.2014 ________________

135      Personelden Alacaklar  hs         XX     

            197      Sayım ve Tesellüm Noksanları  hs    XX

_____________________ / ________________________

Kasa noksanlığının nedeni çalınma ise veya neden bilinemiyorsa, hesap şu şekilde kapatılır;

_____________________31.12.2014 _________________

689    Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar hs   XX

                        197  Sayım ve Tesellüm  Noksanları hs  XX

_____________________ / ________________________

Kasadan para çalınması, normal ticari faaliyet sonucu ortaya çıkan bir zarar olmadığı için, bu şekilde ortaya çıkan kasa noksanlıklarının kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilmesi ve ticari kardan mali kara geçişte, ticari kara ilave edilmesi gerekir.

Kasa sayım fazlası

Fiili sayım sonucu kasa mevcudunun, yasal kayıtlara göre oluşan mevcuttan fazla olduğunun tespit edilmesi durumunda kasa fazlalığı söz konusudur. Kasa fazlalığı, bilanço aktifinde artışı ifade eder. Kasa fazlalığı halinde, gerekli düzeltici muhasebe kayıtlarında kullanılan hesap "397. Sayım ve Tesellüm Fazlaları"dır. Bu geçici hesabın işleyişi şu şekildedir:

_____________________ 31.12.2014 __________________

100      Kasa Hs        XX

             397    Sayım ve Tesellüm Fazlaları hs   XX

_____________________ / ________________________

- Kasa fazlalığının nedeni bilenmiyorsa yapılması gereken kayıt;

_____________________ 31.12.2014 _________________

100      Sayım ve Tesellüm Fazlaları hs    XX

            671      Önceki Dönem Gelir ve Karlar hs   XX

_____________________ / ________________________

2 - Değersiz alacaklar 
VUK 322. md. göre “ kazai bir hükme veya kanaat getirici bir vesikaya göre artık tahsiline imkan kalmayan alacaklar değersiz alacaktır. Değersiz alacaklar,  bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve kayıtlı değerleri ile zarara geçirilerek yok edilirler’’.

Kanunun uygulamasında alacağın değersiz sayılması için kazai hükümle kasdedilen mahkeme kararıdır. Kanaat verici vesika ise, mahkeme tarafından verilmiş borçlu hakkındaki gaiplik kararı, icra takibatına  ait dosyanın işlemden kaldırıldığını gösteren icra memurluğu yazısı, borçlunun ölümü ve mirasçılarının bulunmadığını kanıtlayan resmi soruşturma belgesi, Ticaret Mahkemesi tarafından  borçlu hakkında verilmiş bulunan iflas kararı gibi belgelerdir.

Değersiz hale gelen alacaklar, değersiz hale geldikleri yıl kayıtlı değerleri ile zarara geçirilerek yok edilirler. Borçlu ile konkordato anlaşması yapılmış ise konkordato dışı kalan alacak kısmı değersiz alacak addolunur. Avans niteliğindeki bir alacağın değersiz alacak  haline gelmesi  nedeni ile karşılık yolu ile gider yazılması mümkün değildir.

3 - Şüpheli alacaklar

VUK 323. md. göre ticari veya zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartı ile ;     dava veya icra safhasında bulunan alacaklar;  yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen , borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar  şüpheli alacak sayılır.

Şüpheli hale gelen alacaklar için değerleme gününde tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. Teminatlı alacaklarda karşılık, alacağın teminatsız kısmı için  ayrılır.

Şüpheli hale gelen alacaklar için dönem sonu kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

Alacak şüpheli hale gelmişse;

 ____________ 31.12.2014 _________________

    128 Şüpheli Alacaklar  hs  XX

             120 Alıcılar  hs     XX

 ______________  /  _____________________

Alacak için karşılık ayrılması

______________ 13.12.2014________________

      654  Karşılık Giderleri hs  XX

                      129 Şüpheli Al.Kar. hs  XX

 _________________  /  ___________________

4 - Alacak-borç senetleri reeskontu

Reeskont işlemi

 Alacak ve borçlar VUK281 ve 285. md. göre  mukayyet, yani deftere kayıtlı değerleriyle değerlenirler. Aynı Kanunun 264. md. göre tasarruf değeri, bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değeridir.

Teminata veya tahsile verilen senetler: Teminata veya tahsile verilen senetler de anılan şartları taşımak kaydıyla reeskont işlemine tabi tutulabilirler.

 Şüpheli alacaklarda reeskont: Şüpheli alacaklar genel olarak vadesi geçmiş olan alacaklardır. Vadesi geçmemiş olsa dahi şüphelilik halinin kesinleşmesi ile birlikte sent muaccel hale geleceğinden bu tür senetler için dönem sonunda reeskont hesaplanmaz. Şartları taşıması halinde şüpheli alacak karşılığı ayrılır.

 Avans niteliğindeki alacak senetlerinde reeskont: Dönem ticari kazancının tespitinde dikkate alınmayan (hasılat yazılmayan) senetlere dönem sonu itibariyle reeskont hesaplanmayacaktır. Hatır senedi de bu kapsamdadır.

Senetsiz alacaklarda reeskont: Senede bağlanmamış alacaklar için mali kanunlar açısından reeskont hesaplanmayacaktır. Bu tür alacaklar için hesaplanan reeskont giderleri KKEG olarak değerlendirilmelidir.

 Vade içermeyen senetler: Vade içermeyen senetler reeskonta tabi tutulmayacaktır.

 Katma Değer Vergisi alacakları: KDV, tahsil eden işletme için bir hasılat veya gelir unsuru değildir. İşletmenin fonksiyonu burada vergi tahsiline aracılıktır. Bu nedenle işletmelerin müşterilerinden olan senede bağlı KDV alacağı için reeskont hesaplanmayacaktır.

5 - Dönem sonu stok sayım farkları
İşletmeler dönem sonlarında stoklarının fiili envanterini ve kaydi envanterini tespit eder.  Farklılık bulunması halinde kaydi envanter fiili envanter seviyesine getirilmelidir. Değerlemede fiili envanter sonuçları dikkate alınmalıdır. Değerleme sonucu ortaya çıkan stok sayım noksanlıları ve fazlalıkları doğrudan gelir gider hesaplarına yansıtılmak yerine sebebi bulunana kadar 197 ve 397 no.lu hesaplarda takip edilmelidir.

Sebebi bulunamayan sayım fazlası

_______________31.12.2014 _______________

153 Ticari Mallar hs xx

            397 Sayım Fazlası hs xx

_______________31.12.2014 _______________

397 Sayım Fazlası hs xx

            679 Olağan Dışı Gelir ve Karlar hs xx

_______________ / _______________

Sebebi bulunamayan sayım noksanı

_______________31.12.2014 _______________

197 Sayım Noksanı hs xx

            153 Ticari Mallar hs xx

_______________ 31.12.2014 _______________

689 Olağan Dışı Giderler hs xx

689 KDV’si xx

            197 Sayım Noksanı hs xx

            391 Hesaplanan KDV hs xx

_______________ / _______________

Sebebi bulunamayan stok sayım noksanına ilişkin KDV’nin ve noksan tutarının KV. matrahının tespitinde Kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacağı unutulmamalıdır.

6 - Amortisman uygulamalarına ilişkin notlar

Amortisman yöntemleri

Normal Amortisman

Normal Amortisman yönteminde amortismanın uygulanacağı süre, 1(bir) rakamının sabit kıymetin aktife girdiği ilk yılında uygulanan amortisman oranına bölünmesi yoluyla bulunur.

Azalan Bakiyeler Usulünde Amortisman

Azalan Bakiyeler Usulünde Amortisman VUK’nun mükerrer 315. maddesi ile sadece bilanço usulüne göre defter tutan mükelleflere tanınmış bir haktır. Bu yöntemde mükellefler normal amortisman yönteminden farklı olarak sabit kıymetlerinin amortismanlarını kıymetin aktif değeri üzerinden değil, kıymetin aktif değerinden aynı kıymete ait birikmiş amortismanın çıkarılması yoluyla hesaplanan net defter değeri üzerinden ayırırlar. Ancak bu yöntemde uygulanan amortisman oranı normal amortisman yönteminde uygulanan oranın iki katıdır.

Amortisman  Yöntemi Değişiklikleri
Başlangıçta azalan bakiyeler yöntemini seçenler için daha sonra normal yönteme geçmelerinde yasa açısından herhangi bir sakınca yoktur. Ancak, normal usulden azalan bakiyeler usulüne geçiş yasaklanmıştır.

7 - Vergi ve diğer yasal yükümlülükler karşılıkları:
İşletmelerin cari dönemde kar elde etmeleri durumunda bu karlar üzerinden izleyen yıl içinde beyan edilip ödenecek kazanç vergileri için tek düzen hesap planı uyarınca vergi karşılığı tesis edilmesi ve dönem sonu bilançosunda (bilanço pasifinde) 370 nolu hesap kullanılarak gösterilmesi zorunludur. Vergi karşılığının hesaplanmasında kazanç vergileri üzerinden hesaplanacak stopaj ve fon tutarı dikkate alınacaktır. Bu vergi kurumlar vergisinin tahakkuk ettirilmesi ile kapatılır.

Örnek: bir işletme 2006 yılında 10,000- YTL tutarında mali kar elde etmiş ve 2.000-YTL tutarında geçici vergi ödemiştir.  

____________________________31.2.2014 ____________________________

691- Dönem Karı Vergi ve Diğer Yükümlülükler Karşılıkları  hs  2.000         

              370-Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yüküm. Karş. hs  2.000

____________________________31.12.2014 ____________________________

371- Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükler     2.000      

                        193- Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hs                           2.000  

____________________________ / ____________________________   

8 - Dönem sonu kapanış işlemleri

9 - Maliyet hesaplarının gelir hesaplarına aktarımı

Maliyet hesaplarında bulunan giderler hesap dönemi sonunda yansıtma hesapları yolu ile ilgili gelir tablosu hesaplarına yansıtılır.

Maliyet Hesapları		Bilanço ve Sonuç Hesapları
Gider Hesapları	Yansıtma Hesapları	Bilanço ve Sonuç Hes.
710- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 720- Direkt İşçilik Giderleri 730- Genel Üretim Giderleri	711- Direkt İlk Madde ve Malz. Giderleri Yansıtma Hesabı 721- Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı 731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı	151- Yarı Mamüller Üretim Hesabı 152- Mamüller
740- Hizmet Üretim Maliyeti	741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı	622- Satılan Hizmet Maliyeti 170- Yıll. Yay.İnşaat ve Onarım Maliyetleri
750- Araştırma ve Geliştirme Giderleri	751- Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı	630- Araştırma ve Geliştirme Giderleri
760- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri	761- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı	631- Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
770- Genel Yönetim Giderleri	771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı	632- Genel Yönetim Giderleri
780- Finansman Giderleri	781- Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı	660- Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri 661- Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri

Yansıtma işleminden sonra maliyet hesapları ve ilgili yansıtma hesapları ters kayıtla kapatılır.

10 - Gelir tablosu hesaplarının kapatılması

_______________ 31.12.2014 _______________ 600 Yurtiçi Satışlar 601 Yurtdışı Satışlar 602 Diğer Gelirler                                 610 Satıştan İadeler                                 611 Satış İskontoları                                 612 Diğer İndirimler                                 620 Satılan Mamul Maliyeti                                 621 Satılan Ticari Mal Maliyeti                                 622 Satılan Hizmet Maliyeti                                 623 Diğer Satışları Maliyeti                                 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri                                 631 Pazarlama S. Giderleri                                 632 Genel Yönetim Giderleri 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri 641 Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri 642 Faiz Gelirleri 643 Komisyon Gelirleri 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar 645 Menkul Kıymet Satış Karları 646 Kambiyo Karları 647 Reeskont Faiz Gelirleri 648 Borsa Değer Artış Karları 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar                             653 Komisyon Giderleri                             654 Karşılık Giderleri                             655 Menkul Kıymet Satış Zararları                             656 Kambiyo Zararları                             657 Reeskont Faiz Gideri                             658 Borsa Değer Azalış Zararları                             659 Diğer Olağan Giderler                           660 Kısa Vadeli Borçlanma Gideri                           661 Uzun Vadeli Borçlanma Gideri 679 Olağan Dışı Gelir                           689 Olağan Dışı Giderler                           690 Dönem Karı (Zararı) _______________ / _______________ Dönem karı üzerinden hesaplanacak vergiler için aşağıdaki kayıt yapılır: _______________ 31.12.2014 _______________ 691 Dönem K. Vergi ve yasal yük.                          370 Dönem K.Vergi veY.Y.Karşılığı _______________31.12.2014 _______________ Dönem net karına ulaşmak için aşağıdaki kayıt yapılır: _______________ 31.12.2014 _______________ 690 Dönem Karı                          691 Dönem K.Vergi ve Y.Yük.                          692 Dönem Net Karı _______________31.12.2014 _______________ Dönem net karı aşağıdaki muhasebe kaydı ile bilançoya taşınır ve böylece gelir tablosu kapatılmış olur. _______________ 31.12.2014 ________ 692 Dönem Net Karı                         590 Dönem Net Karı _______________ / _______________  Not Sadece dönem sonu kapanış yevmiye kayıtlarını gösterir örnektir. Kapanışa hazırlık işlemlerinin tamamının yapıldığı varsayılarak örnekleme yapılmıştır. )  Kaynakçalar :Zülfü Kanat Örnekleriyle defter tutma Yaklaşım Yayınları, Merve SMMM ve Ayhan Temur SMMM Kaynak: muhasebenet

Diğer Konu - Dönem Sonu Muhasebe Kayıtları

YIL SONU İLE İLGİLİ ÇALIŞMA KAĞITLARI
YIL SONU ÇALIŞMA KAĞITI 1
YIL SONU ÇALIŞMA KAĞITI 2